Ondermijning: snel geld en drietrapsraket van overheid

Opsporingsautoriteiten en informatiediensten waren allang overtuigd. Door het kraken van achtereenvolgens Ennetcom, Encrochat en zeer recent het pgp-platform Sky in België zijn de connecties blootgelegd tussen de onder- en bovenwereld. Ondermijning is geen afgebakend onderwerp: het is een gevolg van de manifestatie van veel verschillende vormen van criminaliteit waarbij de grenzen tussen de boven- en onderwereld vervagen. 

Witwassen

De overheid legt bancaire instellingen en dienstverleners zoals notarissen, makelaars, advocaten en accountants uiterst kostbare compliance- en governancemaatregelen op die in de praktijk uitpakken in eindeloze afvinklijsten.  

Witwassen en fraudeschandalen zoals op het kantoor van de landsadvocaat Pels Rijcken, ING en mogelijk ook ABN AMRO worden hier niet mee voorkomen. De vraag is dan ook wat van de kleine ondernemer dan wel verlangd kan en moet worden. Die beschikt immers niet over een aparte afdeling van officers die de boel in de gaten houden. Hoewel ook die controles, zo blijkt nu, bepaald geen garanties geven.  

Indringende 

Deze angst voor de ondermijnende invloed van de misdaad op onze samenleving zorgt ervoor dat de overheid over steeds meer indringende gereedschappen en sancties kan beschikken. De gewone burger of onderneming heeft daar geen weet van. Totdat mensen worden geconfronteerd met bijvoorbeeld het oprollen van een wietkwekerij in de woning of schuur. 

Werd voorheen volstaan met de inbeslagname en vernietiging van de plantjes en het opleggen van een werkstraf, momenteel gaat het veel verder. De woning wordt gesloten op last van de burgemeester (soms zelfs maandenlang), uitkeringen worden ingetrokken, de fiscus doet een navordering en de elektriciteitsmaatschappijen melden zich met vaak torenhoge vorderingen vanwege het illegaal aftappen van elektriciteit. 

Getransformeerd 

Moeten we medelijden hebben met deze mensen? Dat valt te bezien. Wel is het onschuldig ‘plantjes telen’ getransformeerd in georganiseerde misdaad die niet alleen mensen aan de onderkant van de samenleving een kans biedt op ‘snel en gemakkelijk’ geld, met alle zeer ingrijpende gevolgen van dien. 

Als een wietkweek wordt opgerold, bestaat immers nog steeds een schuld bij de criminele organisatie die alles financierde en faciliteerde. 

Corona zorgt ervoor dat vele bedrijven en ondernemingen in enorme financiële problemen komen en nog meer dan anders een doelwit vormen voor criminele organisaties. 

Aanpak 

Naast de integrale aanpak door politie, gemeente en de belastingdienst wordt ook het vergunningentraject meegenomen. Maak je als autoverhuurder, agrariër of horecaondernemer een misstap, dan kun je ook je legale broodwinning verliezen en zal tevens het BIBOB-traject om de hoek komen kijken. 

Wat houdt die integrale aanpak in? 

Strafrecht is maar een van de vele mogelijkheden om het criminelen moeilijk te maken. Het effect is vaak veel groter als politie, andere overheden en bedrijven tevens andere maatregelen nemen, bijvoorbeeld op civielrechtelijk en bestuursrechtelijk vlak. Aangezien het strafrecht en ontnemingszaken vaak stroperig langzaam tot een afdoening en dus duidelijkheid leiden – processen van twee, drie jaar in eenvoudige zaken zijn helaas geen uitzonderingen meer – kan het bestuursrecht direct ingrijpen door panden te sluiten en vergunningen in te trekken. 

Ook de fiscus en de FIOD hebben verregaand bevoegdheden die direct kunnen worden ingezet en leiden tot een omgekeerde bewijslast voor de betrokken justitiabele. 

Reputatieschade 

Verder zien we de trend dat het Openbaar Ministerie conservatoire beslagen legt op alle vermogensbestanddelen en daarmee actief de media benadert met alle reputatieschade van dien. Helemaal schrijnend is het wanneer de advocaat wordt geacht de beperkingen in acht te nemen en verboden wordt om met iemand over de zaak te spreken, terwijl het OM dat wél doet en op datzelfde moment een persconferentie belegt om haar ‘vangst’ publiekelijk te maken. 

Het is daarom van levensbelang om goed advies in te winnen. Het inschakelen van alleen een strafrechtspecialist is niet voldoende. Ook een goed en vakkundig netwerk van experts op andere rechtsgebieden, zoals het civiel- en bestuursrecht en communicatie, blijkt keer op keer noodzakelijk.