Zelfonderzoek bij The Voice: dat klinkt vals

Ondanks het feit dat ik talentenshows hardnekkig negeer en alleen nog maar voor sommige sportprogramma’s naar de afstandsbediening reik, viel aan de ophef over The Voice of Holland en mogelijke misstanden die daar speelden niet te ontkomen. Verschillende mensen benaderden mij op verontwaardigde toon hoe het toch kon dat ‘die John de Mol ermee wegkwam door een duurbetaald Zuidas-kantoor in te schakelen’. Bovendien vroegen zij zich af of er nog wel een rol voor politie en justitie is weggelegd in dit tragische verhaal?

Persverklaring
Om met dat laatste te beginnen: die is er gelukkig wel. En dat is maar goed ook. Het inschakelen van advocatenkantoor Van Doorne vereist wat meer uitleg. ITV Studios, de productiemaatschappij van het programma, stelde in een persverklaring van 20 januari 2022 - de dag van de uitzending van BOOS -  op hun site het volgende:

‘Nadat ITV Studios vorige week van BOOS bericht had ontvangen over dit gedrag, hebben we voortvarend een extern onderzoek ingesteld om volledig inzicht te krijgen in wat er is gebeurd. Het externe onderzoek wordt geleid door het gerenommeerde Nederlandse advocatenkantoor Van Doorne onder leiding van partner Jan Leliveld. De prioriteit van Van Doorne is het opbouwen van een compleet beeld van wat er is gebeurd. Van Doorne heeft ruime ervaring met dit soort onderzoeken en heeft een toegewijd team samengesteld om het onderzoek te leiden. Van Doorne heeft er ook een externe advocaat bij betrokken die gespecialiseerd is in beschuldigingen van seksuele intimidatie en een forensisch psycholoog om, waar nodig, te assisteren bij het onderzoek.’

Verder valt in het statement te lezen dat ITV Studios, het Openbaar Ministerie en de politie ‘in goed contact met elkaar staan over de ontvangen meldingen’. 

In mijn visie is die samenwerking nogal cryptisch. Want in hoeverre is het Openbaar Ministerie gehouden om meldingen of aangiften te delen met een private partij die ingehuurd wordt door een partij die, mogelijk, niet in staat was om een veilige en ondersteunende omgeving te bieden voor de deelnemers aan de talentenshows? Omwille van privacy van melders en het vervolgingsmonopolie van het Openbaar Ministerie lijkt mij deze zinsnede regelrechte windowdressing en daarmee ook absoluut onwenselijk.

Partijdig
Terug naar het ‘onafhankelijke’ zelfonderzoek naar de misstanden door een advocatenkantoor. De gedragsregels in de advocatuur schrijven voor: ‘Advocaten handelen partijdig in de behartiging van de gerechtvaardigde belangen van de cliënt’. Onze taak is heel helder vastgelegd; we zijn niet op zoek naar de waarheid en zijn per definitie partijdig en hebben een grote mate van vrijheid om de belangen van een cliënt te vertegenwoordigen. Hoe verhoudt deze kernwaarde zich nu met de opdracht tot het uitvoeren van het ‘onafhankelijk en objectieve onderzoek’ dat Van Doorne heeft aangenomen? 

De discussies over onderzoeken uitgevoerd door accountants en advocaten speelden vooral bij financiële en fraudeonderzoeken. Daarbij is het over het algemeen wat transparanter wat de fact finding en checking is en gaat inhouden. Ook spelen gevoelens, percepties en ervaringen een minder prominente rol dan bij zedenzaken en onderzoek naar mogelijke misstanden. Maar zelfs bij de financieel ingestoken zelfonderzoeken zette het Amsterdamse gerechtshof eerder grote vraagtekens bij de objectiviteit van de, door de opdrachtgever betaalde advocaten. Het hof stelde zelfs dat een dergelijk onderzoek niet gepresenteerd mag worden als ‘extern en onafhankelijk’, want dit is potentieel misleidend.

Een ex-partner van advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek mocht zich beroepen op zijn verschoningsrecht als getuige, hoewel hij in opdracht van SBM Offshore een onderzoek naar fraude en steekpenningen had uitgevoerd. Michel van Nispen (SP) stelde Kamervragen over deze onwenselijke gang van zaken. Een advocaat heeft geheimhouding over al hetgeen hij te horen of te zien krijgt van zijn cliënt maar hoe verhoudt zich dit privilege, of misschien beter gezegd verplichting, zich met de samenwerking met het Openbaar Ministerie en de gestelde transparantie?

Voor de bühne
In het kader van compliance, de veelvuldige aangehaalde zorgvuldigheid, en natuurlijk ook de belangen van de aandeelhouders, is een onderzoek door een advocatenkantoor van statuur prachtig voor de bühne. Maar de informatievergaring en uitwisseling is een stuk grilliger. Des te meer verklaringen er worden afgelegd, hoe meer gaten de verdediging van de betreffende verdachten daarin kan schieten. Of worden die gedetailleerde verklaringen dan weer, met een beroep op de geheimhouding en partijdigheid van de advocaat, niet gedeeld met justitie?

De andere kant die momenteel wat ondergesneeuwd raakt in alle emoties, is die van de verdachten. Wat te doen als zij bij de commissie Van Doorne in alle openheid uitleg geven over hetgeen al dan niet gebeurd zou zijn? Sommige verdachten zullen goed geadviseerd worden door ervaren advocaten maar ook hier schuurt de onschuldpresumptie – iemand is onschuldig tot het tegendeel is bewezen – met dit zelfstandig onderzoek door een commerciële partij. Laten we vooral niet vergeten dat het in The Voice of Hollandkwestie gaat om kwetsbare en beschadigde jongvolwassenen die over zeer intieme details en ervaringen moeten spreken waarbij in de meeste gevallen slechts twee personen aanwezig zijn geweest, namelijk de meldster en de beschuldigde. En die verklaringen en ervaringen staan vaak lijnrecht tegenover elkaar en – om het nog complexer te maken – speelden zich veelal jaren geleden af. Laten we dat soort ingewikkelde en gevoelige onderzoeken vooral laten waar ze horen, namelijk bij ervaren en uitstekend geschoolde zedenrechercheurs die ook enigszins aan verwachtingsmanagement kunnen doen over de doorlooptijd van strafzaken en mogelijke sanctionering. Tezamen met een objectief Openbaar Ministerie met gespecialiseerde advocaten kunnen de aangevers adequaat worden bijgestaan in de procedures die mogelijk gaan volgen.

En Deken, neemt u nu als hoofd van de Nederlandse orde van advocaten voor eens en altijd een standpunt in. Zodat dit soort misslagen niet meer voorkomen en de advocaat doet wat hij of zij met verve moet doen; zijn of haar cliënt verdedigen!